อาชีพรีบจ้างเก็บรังนกอีแอ่น ว่ากันว่าไม่ใช่ใครจะเก็บรังนกก็ได้ แต่จะต้องมีเชื้อสายเกี่ยวข้องกับคนเก็บรังนกและเป็นชาวเล เพราะคนเก็บรังนกจะมีวิถีชีวิต และความเชื่อที่เป็นเอกลักษณ์ของถิ่นตนเองก่อนขึ้นเก็บรังนกจะมีประเพณีปฎิบัติ ที่คนเก็บรังนกยึดถือปฏิบัติต่อๆกันมา รวมถึงภาษาที่ใช้ในขณะเก็บรังนก ก็จะเป็นภาษาเฉพาะเช่นกัน อาชีพรับจ้างเก็บรังนก เป็นอาชีพที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษมาช้านาน มุมวิถีการเก็บรังนกอีเอ่นในธรรมชาติพื้นที่ สัมปทานหมู่เกาะสี่ เกาะห้า ต.เกาะหมาก อ.ปากพะยูน จ.พัทลุง
ทั้งนี้การเก็บรังนก จะเป็นวิถีความเชื่อส่วนบุคคล ในขณะที่ผู้ชายทำหน้าที่เก็บรังนก ภรรยาอยู่ที่บ้านต้องปฏิบัติตนอย่างเคร่งครัดต่อประเพณี ไม่แต่งเนื้อแต่งตัว ไม่ปะแป้งใส่เครื่องหอม ส่วนคนเก็บรังนก ก็จะใช้ภาษาที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว เช่น หาเจองูในถ้ำให้เรียกว่า ย่านเชือก ถ้าเกิดอุบัติเหตุแล้วเลือดออกให้เรียกว่า ยางออก นอกจากนี้ในระหว่างการเก็บรังนก จะไม่มีการร้องรำทำเพลงในถ้ำโดยเด็ดขาด หากไม่เชื่อ อาจจะทำให้เกิดอันตรายถึงแก่ชีวิตได้
เกาะลิบง จังหวัดตรัง เป็นตำนานอาชีพเก็บรังนกที่อยู่กับคนที่นี่มาตั้งแต่บรรพบุรุษ อาชีพที่ทำให้เขามีทั้งความกล้าและทักษะพิเศษในการป่ายปีนโถงถ้ำด้วยมือเปล่า คนเก็บรังนกโดยชาวเกาะลิบงถือเป็นหนึ่งในผู้สืบทอดภูมิปัญญานี้มาหลายชั่วอายุคน บรรพบุรุษเราเก็บรังนกมาตั้งแต่เดิมเป็นร้อยปีมาแล้ว คือ รังนกเมื่อก่อนมีเยอะในทะเลตรัง เด็กส่วนใหญ่ 8-9 ขวบ ก็ตามพ่อแม่ไปเก็บแล้ว เพราะการเก็บรังนกบางทีมันมีรูแคบเขาจะพาเด็กสะพายหลังขึ้นไป ให้เด็กลอดผ่านรูเล็กๆ ก็เลยจะมีความกล้า แล้วค่อยๆมีความรู้ความชำนาญสะสมมาเรื่อย ๆ พอพ่อเป็น ลูกก็เป็นรอหมาน คงเหลา หัวหน้าทีมรับจ้างเก็บรังนก 1 ใน 2 ทีม ของชาวบ้านเกาะลิบง ที่มีความสามารถและสืบทอดการเก็บรังนกอีเออ่นในธรรมชาติ สร้างรายได้เสริมเลี้ยงครอบครัว ย้อนความหลัง ว่าสมัยก่อนยังไม่มีเชือก ชาวบ้านจะใช้หวายซึ่งเหนียวกว่าแต่มีความยาวน้อยกว่าในการปีนและโรงตัวในถ้ำ ที่เหลือแทบไม่มีอะไรต่างไปจากเดิม ทั้งหมดขึ้นอยู่กับทักษะและความชำนาญของแต่ละคน
ตอนนี้การเก็บรังนกต้องได้รับสัมปทาน ซึ่งจะมีบริษัทมาประมูลอีกที แล้วบริษัทเขาก็จะมาจ้างชาวบ้านเราไปเก็บ ที่เกาะมีอยู่ประมาณ 30 คน ปีหนึ่งจะเก็บได้ประมาณ 3 รอบ รอบละ 7-8 วัน แต่บางปีหากเกิดปรากฏการธรรมชาตินกวางไข่เร็วก็จะเก็บแค่ 2 รอบส่วนใหญ่ไปเก็บแถวพัทลุง สตูล กระบี่ พังงา เพราะแถวตรังบ้านเกิดไม่มีการสัมปทานแล้ว ชึ่งอาชีพคนรังจ้างแทงรังนกอีเอ่น นอกจาก ชาวบ้านเกาะลิบงแล้ว ยังมีชาวบ้านเกาะใหญ่ อ.กระแสสินต์ อีกกลุ่มที่ยังยึดอาชีพรับจ้างแทงรังนก ที่มีการสืบทอดมาจากบรรพบุรุษเช่นกัน โดยทุกคนได้ฝึกฝนการเก็บมาตั้งแต่เด็กๆเพื่อสร้างความชำนาญ สำหรับอุปกรณ์การเก็บรังนก จะใช้ไม้ยาวติดเหล็กงุ้มด้านบน ที่เรียกว่า ตาจอบ ด้วยการแซะรังนกออกจากผนังถ้ำ ทั้งนี้ต้องดูให้แน่ชัดว่า ไม่มีนกนางแอ่นอยู่ขณะเก็บ เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดอันตรายกับนก
นอกจากนี้การปีนป่ายตามเสาไม้ไผ่ที่จัดวาง และโรยตัวไปตามโขดหิน เป็นอีกรูปแบบการจัดเก็บรังนก ที่ต้องใช้ความชำนาญขั้นพิเศษ โดยมีอุปกรณ์ คือ แสก ซึ่งเป็นอุปกรณ์รูปร้างคล้ายกระเช้า สำหรับดึงรอกคนเก็บรังนกขึ้นไปยังจุดที่ต้องการ ซึ่งวิธีนี้จะใช้กับรังนกทีเกาะอยู่บนผนังถ้ำที่สูงมากๆ ซึ่งต้องใช้ความชำนาญเป็นพิเศษหัวใจที่สำคัญกว่านั้น คือ การเก็บรังนกเพื่อให้ได้สภาพที่สมบูรณ์มากที่สุด โดยคนเก็บไม่ให้มือหรืออวัยวะของร่างกาย สัมผัสกับรังนกและผนังถ้ำโดยตรง เพราะกลิ่นกายของมนุษย์จะติดกับสิ่งแวดล้อมในนั้น จะทำให้นกผิดกลิ่นไม่กลับมาทำรังอีก
อาชีพรับจ้างเก็บรังนกเป็นอีกหนึ่งอาชีพที่สร้างความท้าทาย ความเสียง ในการสร้างรายได้อย่างน่าทึ่ง ที่เหลืออยู่ 3 กลุ่ม รวม70 คนในปัจจุบัน
ภาพ-ข่าว ไสว รุยันต์ จ.พัทลุง