ท่ามกลางสายฝนโปรยปรายที่ชุ่มฉ่ำผืนดินพะเยา ได้เกิดปรากฏการณ์สุดคึกคักที่สะท้อนวิถีชีวิตอันผูกพันกับธรรมชาติของชาวบ้าน เมื่อ “แมงมันหัวปี” อันเป็นที่รอคอย เริ่มทยอยออกจากรังใต้ดิน เหล่านักล่าแมงมันต่างพากันหอบหิ้วขวดพลาสติกคู่ใจ ออกตามหา “ทองคำดำ” แห่งฤดูฝนนี้กันอย่างสนุกสนาน
จังหวัดพะเยาในวันนี้ เต็มไปด้วยบรรยากาศที่เปี่ยมไปด้วยความหวังและความตื่นเต้น เมื่อชาวบ้านต่างพร้อมใจกันออกไปสำรวจพื้นที่ต่างๆ หลังฝนตกหนักต่อเนื่องหลายวันที่ผ่านมา หยาดฝนที่ตกลงมาได้ปลุกให้ดินชุ่มฉ่ำ เป็นสัญญาณอันดีที่รู้กันในหมู่คนท้องถิ่นว่าถึงเวลาที่ “แมงมัน” จะออกมาจากรังใต้ดินเพื่อขยายเผ่าพันธุ์ตามธรรมชาติ
ภาพที่เห็นจนชินตาในช่วงนี้คือ ชาวบ้านทุกเพศทุกวัย ต่างถือขวดพลาสติกเดินลัดเลาะไปตามทุ่งนา ป่าละเมาะ หรือบริเวณที่มีดินอ่อนชื้น พวกเขาเฝ้ารอและสังเกตหาร่องรอยของรูแมงมันเล็กๆ ที่ซ่อนตัวอยู่ใต้ผืนดิน เมื่อพบเจอแล้วก็จะค่อยๆ ขุดคุ้ยอย่างระมัดระวัง เพื่อนำ “แมงมัน” ตัวอวบอ้วนใส่ขวดเก็บไว้
“ปีนี้แมงมันออกเร็วกว่าที่คิดไว้เยอะเลยค่ะ” ชาวบ้านรายหนึ่งเล่าด้วยรอยยิ้ม “เมื่อ 1-2 วันก่อนมีฝนตกพรำๆ ดินมันเริ่มชื้น พอเมื่อคืนฝนหนักลงมาอีก แมงมันก็พากันออกมาเลย ดีใจมากค่ะ ปีนึงมีให้เก็บแค่ครั้งเดียว”
“แมงมัน” ไม่ได้เป็นเพียงแมลงธรรมดา แต่เป็น “อาหารแห่งฤดูกาล” ที่มีคุณค่าทางโภชนาการและรสชาติเป็นเอกลักษณ์ ด้วยรสสัมผัสที่กรอบ หอม มัน ทำให้เป็นที่โปรดปรานของคนเหนือ และกลายเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมอาหารที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนาน เมนูยอดนิยมที่ทำจากแมงมันก็มีหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็น แมงมันคั่วเกลือ ที่เรียบง่ายแต่ได้รสชาติแท้ๆ หรือ น้ำพริกแมงมัน ที่เพิ่มความเข้มข้นและจัดจ้าน
ความพิเศษและความหายากของแมงมัน ทำให้ราคาของมันสูงขึ้นตามไปด้วย ชาวบ้านต่างคาดการณ์ว่าในปีนี้ ราคาสูงสุดอาจพุ่งไปถึง กิโลกรัมละ 2,000 – 3,000 บาท เลยทีเดียว ทำให้การออกเก็บแมงมันไม่ได้เป็นเพียงกิจกรรมเพื่อหาอาหาร แต่ยังเป็นโอกาสในการสร้างรายได้เสริมให้กับครอบครัวอีกด้วย
เรื่องราวการออกเก็บแมงมันของชาวพะเยา สะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิตที่ยังคงผูกพันกับธรรมชาติอย่างใกล้ชิด การสังเกตฤดูกาล การเรียนรู้พฤติกรรมของแมลง และการใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการหาอาหาร เป็นเสน่ห์ที่น่าติดตามและน่าค้นหา ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของชุมชนที่ยังคงรักษาวัฒนธรรมและทรัพยากรธรรมชาติไว้อย่างยั่งยืน
การเริ่มต้นฤดูเก็บเกี่ยว “แมงมันหัวปี” ในจังหวัดพะเยา ไม่ได้เป็นเพียงข่าวคราวของอาหารตามฤดูกาล แต่เป็นภาพสะท้อนของวิถีชีวิตที่งดงาม ความสามัคคีของชุมชน และความอุดมสมบูรณ์ของธรรมชาติ ที่ยังคงเป็นเสน่ห์ดึงดูดให้ผู้คนได้สัมผัสและเรียนรู้เรื่องราวอันน่าสนใจนี้ต่อไป
ภาพ-ข่าว ปัณณวิชญ์ อยู่ดี จ.พะเยา